स्वातंत्र्यावर विवेकाचे नियंत्रण आवश्यक आहे

अभिनेत्री पद्मश्री कंगना राणौतला वादात राहायला आवडते आणि अनेकदा ती काही ना काही तरी ना वादग्रस्त बोलत राहते,त्यामुळे ती चर्चेत राहते. तीचे अलीकडेचे उदाहरण म्हणजे देशाच्या स्वातंत्र्याच्या संदर्भात दिलेले विधान, ज्यात त्यांनी आम्हाला भीक मागून स्वातंत्र्य मिळाल्याचे म्हटले आहे. त्याबद्दल त्यांना खूप विरोध होतो, पण ते त्यांच्या मतावर ठाम आहेत. काही लोक याला शंभर वर्षांच्या स्वातंत्र्यलढ्यात शहीद झालेल्या देशभक्तांचा अपमान म्हणत आहेत तर काही लोक म्हणतात की कंगनाने या ‘गुन्ह्या’बद्दल माफी मागितली नाही तर तिच्याकडून पद्मश्रीचा सन्मान काढून घ्यावा. सरकार किंवा राष्ट्रपती भवनाने याबाबत मौन बाळगणेच बरे मानले आहे.परंतु स्वातंत्र्यावर विवेकाचे नियंत्रण आवश्यक आहे.

संविधानाने दिलेल्या या अधिकाराबरोबरच विवेकबुद्धीलाही काही प्रमाणात अंकुश आहे.

भीक मागण्याच्या स्वातंत्र्याच्या मुद्द्याशी सहमत होणे शक्य नाही, हे विधान आणि विचार केवळ अज्ञानाचेच निदर्शक नाही, तर ते एका प्रकारच्या आजारी मानसिकतेचे लक्षणही आहे. परंतु कंगना राणौतसह कोणालाही तसे करण्याचा अधिकार आहे का ? आपली राज्यघटना आपल्याला अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याचा अधिकार देते आणि लोकशाही मूल्ये प्रत्येक नागरिकाच्या या हक्काचे रक्षण करण्याची मागणी करतात. अभिव्यक्ती च्या संरक्षणाचे हे काम सरकार आणि समाज दोघांनाही करावे लागते. पण इथे हे विसरता कामा नये की, संविधानाने दिलेल्या या अधिकाराबरोबरच विवेकबुद्धीलाही काही प्रमाणात अंकुश आहे.स्वातंत्र्यावर विवेकाचे नियंत्रण आवश्यक आहे.

काहीही बोलण्यापूर्वी आपला दृष्टिकोन विवेकाच्या बाजूने तपासणे हे प्रत्येक नागरिकाचे कर्तव्य बनते. कंगना राणौतचे वागणे समजून घेतले पाहिजे आणि विवेकबुद्धीच्या आधारे त्याची चाचणी घेतली पाहिजे. पद्मश्री पुरस्काराने सन्मानीत अभिनेत्रीला मनातले बोलण्याचा अधिकार आहे, पण कंगना जी, तुम्ही चुकीचा विचार करत आहात, हे सांगण्याचा मलाही अधिकार आहे. तुझी मूठ हवेत फिरवण्याचे तुला पूर्ण स्वातंत्र्य आहे, पण तुझ्या मुठीने माझ्या नाकाचीही काळजी घेऊ नये असे स्वातंत्र्य तुला हा अधिकार देत नाही.

अँकरचे वैचारिक दारिद्र्य

या संपूर्ण प्रकरणाशी आणखी एक गोष्ट निगडित आहे. कंगना राणौतने एका टीव्हीवर जी वादग्रस्त चर्चा केली.

त्या वृत्तवाहिनीच्या कार्यक्रमात तीच्यासोबत रंगमंचावर एक अँकर आणि निमंत्रित श्रोते होते, ज्यांना सुजाण मानले जाते.

स्टेजवरून देशाच्या स्वातंत्र्याची भीक मागितली जात असताना,

कार्यक्रमाच्या अँकरने ‘म्हणूनच तुला लोक भगवा म्हणतात’

असे म्हणत आपले वैचारिक दारिद्र्य सिध्द करुन आपले कर्तव्य संपल्याचे तीच्या देहबोलीतून दिसून येत होते.

चित्रपट अभिनेत्रीच्या या विधानाला उपस्थित विशिष्ट वर्गातील प्रेक्षकांनी टाळ्यांचा कडकडाट करून पाठिंबा दिला हे देखील विशेष.

या समर्थनाचा अर्थ काय? त्या सर्वांनी भिकेचा मुद्दा मान्य केला का?

देशाच्या स्वातंत्र्याला भीक म्हणणे म्हणजे आपल्याला मोकळा श्वास घेण्यासाठी प्राणांची आहुती देणाऱ्या

लाखो स्वातंत्र्यसैनिकांचा अपमान आहे असे त्यांच्यापैकी कुणालाही वाटले नाही का?

कंगना राणौतशी असहमत असणे हे कार्यक्रमाच्या अँकरचे कर्तव्य नव्हते का?

चॅनलने असहमती दर्शवली– पण पूर्ण अठरा तासांनंतर! चॅनलशी संबंधित पत्रकारांना हे सांगण्याची गरज आहे का की, जसा विलंबाने न्याय मिळणे याला न्याय म्हणता येणार नाही, त्याचप्रमाणे विलंबाने होणारी पत्रकारिता हेही पत्रकारितेचे नाकारणे आहे? ही पितपत्रकारीता आहे.

कलम 19 द्वारे आपल्या देशातील वृत्तपत्र स्वातंत्र्यही सुनिश्चित

देशातील प्रत्येक नागरिकाला अभिव्यक्तीचा अधिकार देणाऱ्या घटनेच्या याच कलम 19 द्वारे आपल्या देशातील वृत्तपत्र स्वातंत्र्यही सुनिश्चित केले आहे.या अधिकाराशी संबंधित कर्तव्य असे होते की त्या दिवशी म्हणजे १६ नोव्हेंबरला राष्ट्रीय पत्रकार दिन,वृत्तवाहिनीचे अँकर भीक मागण्यात स्वातंत्र्याच्या कल्पनेवर आपला आक्षेप नोंदवायचे होते पण तसे झाले नाही.लोकशाही व्यवस्थेत हा आक्षेप नोंदवणे फार महत्त्वाचे ठरले असते. हा केवळ नागरिकांच्या सजगतेचा पुरावा नाही, तर या अधिकाराचा गैरवापर करणाऱ्याला त्याने मर्यादा पाळण्याचा इशाराही आहे.

कंगना राणौत नंतर आपल्या मुद्द्याच्या समर्थनार्थ जे युक्तिवाद मांडण्याचा प्रयत्न केला आहे.भीक मागून स्वातंत्र्य मिळाल्याचे सांगून शहीदांचा अपमान केल्याचे कोणी सिद्ध केले तर पद्मश्री परत करू,असे ती म्हणते.पण हा सन्मान परत करण्याचा प्रश्न नाही.कंगना राणौतचा विचार करणाऱ्या लोकांचा असा विश्वास आहे की आपल्या स्वातंत्र्यसैनिकांनी जरी १५ ऑगस्ट १९४७ रोजी परकीय सत्तेचा जोखड उखडून टाकला असला तरी आपल्याला खरे स्वातंत्र्य २०१४ सालीच मिळाले!

लोकशाही आणि आपल्या संविधानाविरुद्ध गुन्हा

२०१४ हे वर्ष पंतप्रधान मोदींच्या सरकार स्थापनेचे वर्ष आहे. महात्मा गांधी, जवाहरलाल नेहरू, सुभाषचंद्र बोस, टिळक, गोखले, भगतसिंग, सुखदेव,राजगुरू,चंद्रशेखर आझाद, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर, अशफाकुल्लाह, मौलाना आझाद यांसारख्या लाखो सेनानींनी जे स्वातंत्र्या साठी कष्ट घेतले भूमिका घेतल्या आणि आपल्या प्राणांचे बलिदान देखिल दिले, त्याच स्वातंत्र्याचा परिणाम आहे, हे सरकार निवडण्याचा हा अधिकारही त्यांना मिळाला आहे हे कसे विसरता येईल. असंख्य लोकांच्या त्याग बलिदानातून आपल्याला स्वातंत्र्य मिळाले त्या स्वातंत्र्याला भीक मागण्यात मिळालेले स्वातंत्र्य समजणे – असे म्हणणे म्हणजे हुतात्म्यांचा अपमान नाही तर काय? होय, आणखी काही नाही तर आहे – हे अज्ञान आणि मूर्खपणा आहे. एकूणच हा आपल्या लोकशाही आणि आपल्या संविधानाविरुद्ध गुन्हा आहे.

समता, स्वातंत्र्य, न्याय आणि बंधुता या चार स्तंभांवर उभी असलेली आपली राज्यघटना आपल्याला अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य देते, जेणेकरून आपण मोकळेपणाने बोलू शकतो, आपल्या प्रतिनिधी , नेत्यांना प्रश्न विचारू शकतो, योग्य ते चूक म्हणण्याची हिंमत बाळगू शकतो. प्रश्न उपस्थित करू शकतो पण फालतू वादांची धूळधाण उडवणे यात फरक आहे. स्वातंत्र्याच्या या ७५ वर्षात आपल्या सरकारांनी काय केले, वेळोवेळी सरकारची धोरणे आणि त्यांच्या अंमलबजावणीवरही प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले जाऊ शकते, असे विचारण्याचा अधिकार आम्हाला आहे.

जागरूक नागरिक हा स्वातंत्र्याचे रक्षण करणारा सैनिक असतो

खरे तर ते आपले कर्तव्य आहे. जागरूक नागरिक हा स्वातंत्र्याचे रक्षण करणारा सैनिक असतो. चुकीच्या विरोधात उभे राहणे हा या जाणीवेचा भाग आहे जीवंतपणा देखील. अनियंत्रित आणि धक्कादायक गोष्टींच्या फुलझड्या सोडल्याने बॉम्ब सारखा आवाज येत नाही की जेणेकरुन झोपलेल्या लोकांना जागे करू शकतो. अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य म्हणजे झोपलेल्यांना जागेकरने हे सुद्धा असून आपल्या जागरकतेचे उत्तरदायित्वाचे प्रमाण आहे.

भीक मागून स्वातंत्र्य मिळते असे वृत्तवाहिनीच्या कार्यक्रमात सांगणारे आणि त्यावर गप्प बसणारे किंवा टाळ्या वाजवणारे स्वतःला कोसत असतील का?