बोधगया महाबोधी मंदिर विवाद: सर्वोच्च न्यायालयात 29 जुलै अंतिम सुनावणी

बोधगया येथील महाबोधी मंदिराच्या व्यवस्थापनावरून चाललेल्या वादात सर्वोच्च न्यायालयाने 29 जुलै रोजी अंतिम सुनावणी करण्याचा निर्णय घेतला आहे. 1949 च्या बोधगया टेंपल अॅक्टला संविधानविरोधी ठरवून रद्द करण्याची मागणी या केसमध्ये केली आहे. याचिकाकर्त्यांच्यावतीने वकील शैलेश नारनवरे यांनी स्पष्ट केले की, हा खटला बौद्ध धर्मीयांच्या मूलभूत हक्कांशी निगडित आहे आणि संविधानाने दिलेले अधिकार (कलम 25, 26, 29) येथे लागू होतात.

बोधगया महाबोधी मंदिर विवाद:

बोधगया हे बौद्ध धर्माचे सर्वात पवित्र तीर्थक्षेत्र आहे, जेथे भगवान बुद्धांना ज्ञानप्राप्ती झाली. 1949 मध्ये बिहार सरकारने या मंदिराच्या व्यवस्थापनासाठी एक कमिटी स्थापन केली, ज्यामध्ये हिंदू आणि बौद्ध प्रतिनिधींना समाविष्ट करण्यात आले. बौद्ध समुदायाचा आरोप आहे की या कायद्यामुळे त्यांच्या धार्मिक स्वायत्ततेवर घाला घातला जातो आणि मंदिराच्या व्यवस्थापनात हस्तक्षेप केला जातो.

बौद्ध समुदायाच्या हक्कासाठी बोधगया महाबोधी मंदिराच्या व्यवस्थापनाची मागणी

१९४९ च्या बोधगया मंदिर कायद्यानुसार, मंदिराच्या व्यवस्थापन समितीमध्ये (बीटीएमसी) बहुसंख्य सदस्य निवडण्यात आले आहेत, ज्यामध्ये बौद्धेतर लोकांचे बहुमत आहे. यामुळे बौद्ध समुदायाला त्यांच्या सर्वात पवित्र तीर्थस्थळाचे व्यवस्थापन करण्याचा मूलभूत अधिकार नाकारला जात आहे. भारतातील इतर धार्मिक समुदायांना त्यांच्या धार्मिक स्थळांचे व्यवस्थापन करण्याचा अधिकार आहे, परंतु बौद्ध समुदायाला हा अधिकार दिला जात नाही.

सर्वोच्च न्यायालयातील चर्चा

16 मे रोजी झालेल्या सुनावणीदरम्यान, न्यायमूर्ती दीपंकर दत्ता आणि न्यायमूर्ती प्रसन्न वराली यांच्या पीठाने या केसला प्राधान्य दिले. याचिकाकर्त्यांच्या वकिलांनी युक्तिवाद केला की:

1949 चा कायदा संविधानाच्या मूलभूत तत्त्वांविरोधी आहे.

बौद्ध धर्मीयांना त्यांच्या धार्मिक स्थळांच्या व्यवस्थापनाचा अनन्य हक्क आहे.

ही केस 7 वर्षांपासून प्रलंबित असून अंतिम निर्णय प्रतीक्षेत आहे.

पुढील प्रक्रिया

22 जुलैपर्यंत सर्व पक्षांनी आपले पुरावे सादर करावे.

29 जुलैपासून अंतिम सुनावणी सुरू होईल.

न्यायालयाने स्पष्ट केले की या केसला लवकरात लवकर न्याय देण्याचा प्रयत्न केला जाईल.

बौद्ध समुदायाची चिंता

बौद्ध नेते आणि भिक्खूंचा आरोप आहे की मंदिर परिसरात हिंदू धर्माचे प्रतीक (जसे की शिवलिंग) स्थापित करून धार्मिक संमिश्रण करण्याचा प्रयत्न केला जातो. 12 मे (बुद्ध पूर्णिमा) रोजी बिहारचे राज्यपाल आरिफ मोहम्मद खान यांनी शिवलिंगाची पूजा केल्याचे फोटो प्रसिद्ध झाले, ज्यामुळे विवाद आणि वादळ निर्माण झाले.

बिहार के महामहिम राज्यपाल आरिफ मोहम्मद खान हिंदू धर्म में बहुत श्रद्धा रखते हैं इनको राम मंदिर अयोध्या का पुजारी बनना चाहिए महाबोधि महाविहार का ब्राह्मणी करण नहीं होने देंगे pic.twitter.com/1tl9kX8oG7
— Bhante Sumit Ratan (@bhantesumit) May 15, 2025

ऐतिहासिक महत्त्व बोधगया महाबोधी मंदिर विवाद:

महाबोधी मंदिर हे युनेस्कोच्या जागतिक वारसा स्थळांच्या यादीत समाविष्ट आहे. बौद्ध समुदायाचा दावा आहे की हे स्थळ पूर्णपणे बौद्ध धर्माचे आहे आणि इतर धर्मीयांच्या हस्तक्षेपाला परवानगी नाही.

याचिकाकर्त्यांची मागणी

1949 चा बोधगया टेंपल अॅक्ट रद्द करण्यात यावा.

मंदिराचे व्यवस्थापन बौद्ध समुदायाच्या हवाली करण्यात यावे.

संविधानातील मूलभूत हक्कांचे पालन करण्यात यावे.

बोध गया मुक्तीसाठी अमेरिकेत सुद्धा झाली निदर्शने

पुढील कारवाई

29 जुलाईपासून सर्वोच्च न्यायालयातील अंतिम सुनावणीत या सर्व मुद्द्यांवर चर्चा होईल. बौद्ध समुदाय संघटनांनी या केसला ऐतिहासिक महत्त्व दिले आहे.

हा खटला केवळ कायदेशीर लढा नसून बौद्ध समुदायाच्या अस्तित्वाशी निगडित आहे. सर्वोच्च न्यायालयाचा निर्णय भारतातील धर्मनिरपेक्षता आणि अल्पसंख्याक हक्कांच्या दिशेने एक महत्त्वपूर्ण टप्पा ठरेल.

हेही वाचा….बोधगयेतील महाबोधी विहार वाद ; महाबोधी विहार समिती मध्ये पाच हिंदू आणि चार बौद्ध सदस्य

Support Jaaglyabharat.com, – Your Small Contribution, A Big Step Towards Change!

जागल्याभारत अतिशय कमी रिसोर्स मध्ये काम करत आहे. दुसरीकडे बलाढ्य मेनस्ट्रिम मिडिया (प्रसार माध्यमे) जी सातत्याने फेक न्यूज चालवत असतात,आणि शोषित वंचित समाजाचे प्रश्न दाबत असतात.त्यामुळे आपल्या मिडियाला बळ दिले पाहिजे.

At Jaaglyabharat.com, we’re committed to bringing you accurate, insightful news that you can trust. By making a small contribution, you help us continue delivering high-quality content, expanding our reach, and staying independent. Every bit of support keeps the news accessible and empowers us to do more.

Thank you for standing with us!

आपल्या जागल्याभारत या युट्यूब चॅनेल ला भेट द्या,सबसक्राईब करा. सपोर्ट करा.