२०२५ मध्ये अभिव्यक्ती स्वातंत्र्यावर १४,८०० हून अधिक हल्ले; ११७ अटक, ८ पत्रकारांची हत्या

भारतामध्ये वर्ष २०२५ दरम्यान अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याच्या एकूण १४,८७५ उल्लंघनांच्या घटना नोंदवण्यात आल्या असून, या कालावधीत आठ पत्रकार आणि एका सोशल मीडिया इन्फ्लुएंसरची हत्या झाल्याची धक्कादायक माहिती समोर आली आहे.

ही माहिती मंगळवारी (२३ डिसेंबर) ‘फ्री स्पीच कलेक्टिव’ या अभिव्यक्ती स्वातंत्र्यावरील घटनांचे निरीक्षण करणाऱ्या संस्थेने जाहीर केलेल्या अहवालात देण्यात आली आहे.

या अहवालानुसार, २०२५ मध्ये सेन्सॉरशिप, न्यायालयीन निर्बंध, शैक्षणिक स्वायत्ततेवरील नियंत्रण,

चित्रपटांवरील बंदी, धोरणात्मक निर्बंध तसेच कॉर्पोरेट हस्तक्षेप अशा अनेक स्वरूपांत अभिव्यक्ती स्वातंत्र्यावर मर्यादा आणण्यात आल्या.

अहवालात नमूद करण्यात आले आहे की, या वर्षात अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याशी संबंधित प्रकरणांत

एकूण ११७ अटक करण्यात आली असून, त्यामध्ये आठ पत्रकारांचा समावेश आहे.

२०२५ मध्ये अभिव्यक्ती स्वातंत्र्यावर १४,८०० हून अधिक हल्ले; ११७ अटक, ८ पत्रकारांची हत्या

फ्री स्पीच कलेक्टिवच्या माहितीनुसार, अभिव्यक्ती स्वातंत्र्यावर झालेल्या ४० हल्ल्यांपैकी ३३ हल्ले हे थेट पत्रकारांवर झाले.

छळाच्या १९ घटनांपैकी १४ घटना पत्रकारांशी संबंधित होत्या.

याशिवाय काम करत असताना पत्रकारांना धमक्या देण्याच्या १२ घटनांचीही नोंद करण्यात आली आहे.

वर्षभरात आठ पत्रकारांची हत्या झाली. त्यामध्ये उत्तर प्रदेशात दोन पत्रकार, तर अंदमान-निकोबार बेटे, छत्तीसगड, हरियाणा, कर्नाटक, ओडिशा आणि उत्तराखंड येथे प्रत्येकी एका पत्रकाराची हत्या झाली. याशिवाय पंजाबमध्ये एका सोशल मीडिया इन्फ्लुएंसरचीही हत्या झाल्याचे अहवालात नमूद आहे.

अहवालात असेही सांगण्यात आले आहे की, काश्मीरमधील पत्रकार इरफान मेहराज आणि झारखंडमधील पत्रकार रूपेश कुमार हे २०२५ मध्येही बेकायदेशीर कृत्ये (प्रतिबंध) अधिनियम म्हणजेच यूएपीए अंतर्गत कारागृहातच होते. इरफान मेहराज मार्च २०२३ पासून, तर रूपेश कुमार जुलै २०२२ पासून तुरुंगात आहेत.

राज्यनिहाय आकडेवारीनुसार, अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याचे सर्वाधिक १०८ उल्लंघन गुजरातमध्ये नोंदवण्यात आले.

त्यापाठोपाठ उत्तर प्रदेशात ८३ आणि केरळमध्ये ७८ प्रकरणे समोर आली.

एका महिन्यात तब्बल ८,००० हून अधिक अकाउंट्सवर बंदी

फ्री स्पीच कलेक्टिवच्या अहवालानुसार, २०२५ मध्ये एकूण ११,३८५ सेन्सॉरशिपच्या घटना आणि २०८ ‘लॉफेअर’ प्रकरणे नोंदवण्यात आली.

लॉफेअर म्हणजे कायदेशीर प्रक्रियेचा वापर करून विरोधकांना किंवा टीकाकारांना त्रास देणे.

सेन्सॉरशिपच्या आकडेवारीमध्ये केंद्र सरकारने सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्म ‘एक्स’ (पूर्वीचे ट्विटर) वर मोठ्या प्रमाणावर अकाउंट्स हटवण्याचे दिलेले निर्देशही समाविष्ट आहेत. मे महिन्यात सरकारने एका महिन्यात तब्बल ८,००० हून अधिक अकाउंट्सवर बंदी घालण्याची मागणी केली होती, जी एका महिन्यातील सर्वाधिक संख्या ठरली.

या वर्षात इंटरनेट बंद करणे, मोबाइल अ‍ॅप्स ब्लॉक करणे अशा एकूण ३,०७० इंटरनेट नियंत्रणाच्या घटनाही नोंदवण्यात आल्या आहेत.

अहवालात शिक्षण क्षेत्रातील किमान १६ ‘गंभीर सेन्सॉरशिप’ प्रकरणांचा उल्लेख करण्यात आला आहे.

तसेच चित्रपट प्रमाणन प्रक्रियेचा सेन्सॉरशिपसाठी ‘मोकळेपणाने’ वापर केला जात असल्याबद्दलही चिंता व्यक्त करण्यात आली आहे.

कायद्यामुळे पत्रकारितेवर धोका

याचे उदाहरण देताना, माहिती आणि प्रसारण मंत्रालयाने केरळ आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सवात

१९ चित्रपटांच्या स्क्रीनिंगला परवानगी नाकारल्याचा उल्लेख अहवालात करण्यात आला आहे.

फ्री स्पीच कलेक्टिवने २०२३ च्या डिजिटल पर्सनल डेटा प्रोटेक्शन कायदा आणि नोव्हेंबर २०२५ मध्ये अधिसूचित करण्यात आलेल्या त्याच्या नियमांबाबतही गंभीर चिंता व्यक्त केली आहे. या कायद्यामुळे पत्रकारितेवर धोका निर्माण होऊ शकतो, तसेच माहिती अधिकार कायदा कमकुवत होऊन देशातील पारदर्शकता व्यवस्थेवर परिणाम होऊ शकतो, असा इशाराही अहवालात देण्यात आला आहे.

Support Jaaglyabharat.com, – Your Small Contribution, A Big Step Towards Change!

जागल्याभारत अतिशय कमी रिसोर्स मध्ये काम करत आहे. दुसरीकडे बलाढ्य मेनस्ट्रिम मिडिया (प्रसार माध्यमे) जी सातत्याने फेक न्यूज चालवत असतात,आणि शोषित वंचित समाजाचे प्रश्न दाबत असतात.त्यामुळे आपल्या मिडियाला बळ दिले पाहिजे.अशा परिस्थितीत स्वतंत्र, प्रामाणिक आणि लोकांच्या बाजूने उभा असलेला मीडिया टिकून राहणे अत्यंत कठीण झाले आहे. म्हणूनच आपला मीडिया मजबूत करणे ही आज काळाची गरज आहे.

जागल्याभारत कोणत्याही कॉर्पोरेट, राजकीय पक्ष किंवा सत्ताकेंद्राच्या दयेवर चालत नाही. आम्ही तुमच्यासाठी ज्ञान, बातम्या आणि वास्तव मांडतो—तेही कोणताही दबाव न घेता.

आरएसएस ज्या पद्धतीने गुरुदक्षिणा स्वीकारतो—ना व्यक्ती, ना नोंदणीकृत संघटना—त्याच धर्तीवर, तुम्हीही जागल्याभारतवर मिळणाऱ्या ज्ञान, बातम्या आणि माहितीच्या मोबदल्यात छोटीशी आर्थिक मदत देऊ शकता.

तुमची मदत ही केवळ आर्थिक पाठबळ नाही,
ती स्वतंत्र विचारांना दिलेली साथ आहे,
ती सामाजिक न्यायासाठी उभे राहण्याची भूमिका आहे,
ती फेक न्यूजविरोधातील लढ्यातील सहभाग आहे.

थोडीशी मदतही आमच्यासाठी अत्यंत मोलाची आहे.
जागल्याभारतला बळ द्या.
सत्याला बळ द्या.

At Jaaglyabharat.com, we’re committed to bringing you accurate, insightful news that you can trust. By making a small contribution, you help us continue delivering high-quality content, expanding our reach, and staying independent. Every bit of support keeps the news accessible and empowers us to do more.

Thank you for standing with us!

आपल्या जागल्याभारत या युट्यूब चॅनेल ला भेट द्या,सबसक्राईब करा. सपोर्ट करा.